يأجۉج و مأجۉج
Yeʾcüc ve Meʾcüc
صاحبی
محمد توفيق
sâhibi
Mehmed Tevfik
مولوه قائممقام سابقی و مرجان مكتب اعدادؽسی تاريخ عمۆمؽ معلمی
Molivo kāimmakām-ı sâbıkı ve Mercan Mekteb-i Îdâdîsi târih-i umûmî muallimi
ناشری :
تفيض كتابخانه‌سی
nâşiri:
Tefeyyüz Kitaphânesi
درسعادت
باب عالی جاده‌سنده نۆمرۏ
٣٦ ، ٣٧
استانبۆل
« مطبعهٔ ژيراير - كته‌ئون » نفۆس قلمی اتصالنده نۆمرۏ ٣٣
Dersaâdet
Bâb-ı Âlî caddesinde numero
36, 37
İstanbul
« Matbaa-yı Jirayr - Keteʾon » nüfûs kalemi ittisâlinde numero 33
١٣٢٧
1327
Yeʾcüc ve Meʾcüc
يأجۉج و مأجۉج طائفه‌سی دنيانڭ به طرفنده‌در ؟ [*]
Yeʾcüc ve Meʾcüc tâifesi Dünya'nıŋ ne tarafındadır ? [ * ]
هندستانڭ مركز اداره‌سی اۏلان قالكۉته شهری نائبی افاضل علمادن سيد حسين ابن محمد علی بن شهاب با علوؽ طرفندن « يأجۉج و مأجۉج طائفه‌سی كرّه ارضڭ نره‌سنده‌در ؟ » ديه واقع اۏلان سؤاله طرابلس شام علماسندن شيخ حسين الجسرؽ حضرتلری جانبندن وقتيله « طرابلس الشام » جريده‌سنه درج قلنمش اۏلان عربی العباره جوابڭ تركجه خلاصةً ترجمه‌سيدر :
Hindistan'ıŋ merkez idaresi olan Qalküta şehri nâibi efâzıl-ı ulemâdan Seyyid Hüseyin ibn-i Mehmed Alî bin Şihâb bâ-ulvî tarafından « Yeʾcüc ve Meʾcüc tâifesi kürre-yi arzıŋ neresindedir ? » diye vâki olan suâle Trablus-şâm ulemâsından Şeyh Hüseyin el-Cesrî hazretleri cânibinden vaktiyle « Tarâbülüsü'ş-Şâm » cerîdesine derc kılınmış olan Arabiyyü'l-İbâre cevabıŋ Türkçe hulâsaten tercümesidir:
( * ) ( يأجۉج و مأجۉج » قامۆسڭ بياننه گۊره يافث بن نۆح عليه السلامڭ أولادندن ايكی قبيله‌نڭ پدرلريدر . كمال اضطرابله اۊته‌يه برى‌يه طالغه‌لنه‌رق انتشار أيلدكلری ايچۉن بۆ نامی آلديلر . بۆنلرڭ ايكی قرنداش اۏلدقلری و چينده ايكی جسيم قبيله‌نڭ رئيسی بۆلندقلری آڭلاشيليۏرسه ده احوال سائره‌سينه دائر معلۆمات تاريخيه‌يه تصادف اۏلنه‌مامش و يأجۉجڭ وقتيله چينده مسكۆن ( هۆن ) طائفه‌سندن مفرز ( ياقۆج ) قبيلهٔ جسيمه‌سی نامندن و مأجۉجڭ « ماغۆغ » قبيله‌سی نامندن و ياخۆد « مانجۆر » دن معرَّب اۏلمسی مأمۉلدر .
( * ) ( Yeʾcüc ve Meʾcüc » qamusuŋ beyanına göre Yafes bin Nuh aleyhi's-selâmıŋ evlâdından iki qabîleniŋ pederleridir. kemâl ıztırabla öteye beriye dalgalanaraq intişâr eyledikleri içün bu nâmı aldılar. bunların iki qarındaş olduqları ve Çin'de iki cesîm qabîleniŋ reisi bulunduqları aŋlaşılıyorsa de ahvâl sâiresine dair maʿlumat-ı târihiyyeye tesâdüf olunamamış ve Yeʾcüc'üŋ vaktiyle Çin'de meskûn ( Hûn ) tâifesinden müfrez ( Yaquc ) qabile-yi cesîmesi namından ve Meʾcüc'üŋ « Magug » qabîlesi namından ve yahud « Mancur » dan muarrep olması meʾmüldür.
وقتيله سكنهٔ ارضی تفرقه‌يه دۉشۉرمش اۏلۆب كرّهٔ ارض اۉزرنده موجۆد‌يتی نص ايله ثابت اۏلان طائفهٔ يأجۉج و مأجۉجڭ نه طرفلرده بۆلنديغی من القديم اذهان عمۆميه‌يی اشغال اتمكده اۏلديغندن ، مورخين عربدن بعضيلرينڭ رواياتنه نظراً ملوك عباسيه‌دن الواثق بالله بيله طائفهٔ مزبۆره‌نڭ تحريسی ايچۉن چينه ايكی معتمد ذات گۊندرمش و سد جينڭ [*] مساحه‌سی و اوصافی حقنده معلۆمات ايدينه‌بيلدكلری حالده ( يأجۉج و مأجۉج ) طائفه‌سنه مصادف اۏله‌مامشلردی .
Vaktiyle sekîne-yi arzı tefrikaya düşürmüş olub kürre-yi arz üzerinde mevcûdiyeti nas ile sâbit olan tâife-yi Yeʾcüc ve Meʾcüc'üŋ ne taraflarda bulunduğu mine'l-kadim ezhân-ı umûmiyeyi işgāl etmekte olduğundan, müverrihin-i Arab'dan baʿzılarınıŋ rivâyâtına nazaran mülûk-ı abbâsiyyeden el-Vâsık Billâh bile tâife-yi mezbûreniŋ taharrîsi içün Çin'e iki muʿtemet zât göndermiş ve sedd-i Çin'iŋ [ * ] mesâhası ve evsâfı hakkında maʿlumat edinebildikleri halde ( Yeʾcüc ve Meʾcüc ) tâifesine müsâdif olamamışlardı.
[*] سد چين اعاظم مصنۆعات بشريه‌دندر . شۊيله كه طۆلی ١٥٠٠ ميل اۏلۆب ارتفاعی ٢٠ و قالينلفی ٢٠ قد قدمدر . اۉزری خيلی واسع بر جاده اۏلۆب آلتی سواری يان يانه گيده‌بيلۉردی . اساسندن آلتی قدم ارتفاعنه قدر چار كۊشه يۏنتمه طاشدن اۏلۆب يۆقارۆسنڭ بعض محللری طۆغله و كرپيچ ايله بنا ايدلمشدر .
اشبۆ سدی ، چينه جار ملاصق اۏلان مغۏل و منجۆق طائفه‌لرينڭ هجۆم و تجاوزندن احترازاً « چين شوانغتی » نام خاقان خلقتدن صڭره « ٥٢٤٨ » تاريخنده يعنی ميلادڭ ١٤٧سنه مقدمنده بنا أيلمش ايسه ده حصۆل مقصد و مدار اۏله‌ميۆب مؤخراً طائفهٔ مذكۆره چين الكاسنه ينه استيلا ايدرك زمام حكومت دخی أللرينه گچمش و بۆ صۆرتله برلشه‌رك جمله‌سی بر دولت جسيمه تشكيل ايتمشدر . سد مذكۆرڭ بناسنده درت بش ميليۏن آدم اۏن سنه متمادياً ايشلتديريلۉب بۆنلردن درت يۉز بيڭی بۆ يۏلده تلف اۏلمشدر . بناسنده فوق الغايه اهتمام و اعتنا اۏلنديغی جهتله اليوم ايكی بيڭ ايكی يۉز سنه مرۆر أيلديػی حالده بر وجهله خلل پذير اۏلمديغی مثللۉ بۆندن صڭره دها نيجه بيڭ سنه‌لر پايدار اۏله‌جغی شبهه‌سزدر .
[ * ] Sedd-i Çin eâzım-ı masnûât-ı beşeriyedendir. şöyle ki tulu 1500 mil olub irtifâı 20 ve qalınlığı 20 qadd-ı qademdir. üzeri hayli vâsi bir cadde olub altı süvâri yan yana gidebilürdü. esâsından altı qadem irtifâına kadar çar köşe yontma taştan olub yuqarusunuŋ baʿz mahalleri tuğla ve kerpiç ile binâ idilmiştir.
işbu seddi, çine câr-ı mülâsık olan Moğol ve Mancuq tâifeleriniŋ hücûm ve tecâvüzünden ihtirâzen « Çîn Şuvangti » nam hâkan hılqattan sonra « 5248 » târihinde yani mîlâdıŋ 147'sine mukaddeminde binâ eylemiş ise de husûl maksat ve medar olamayub muahharen tâife-yi mezkûre çin ülkesine yine istîlâ iderek zimâm-ı hükûmet dahi ellerine geçmiş ve bu sûretle birleşerek cümlesi bir devlet-i cesîme teşkil itmiştir. sedd-i mezkûruŋ binâsında dört beş milyon âdem on sene mütemâdiyen işlettirilüb bunlardan dört yüz biŋi bu yolda telef olmuştur. binâsında fevqa'l-gāye ihtimam ve îtinâ olunduğu cihetle elyevm iki biŋ iki yüz sene mürûr eylediği halde bir vecihle halel-pezir olmadığı misillü bundan sonra daha nice biŋ seneler pâyidar olacağı şüphesizdir.
شۆ صۏڭ عصرلرده آورۆپاليلرڭ دائراً مادار كرّه ارضی طۏلاشه‌رق بۆنجه قطعات و اقوام كشف ايده‌گلدكلری و آمريقای شمالؽده كائن ( غرۏئنلاند ) آطه‌سی سكّاننڭ دنيانڭ أڭ قيصه آدملری اۏلان « أسكيمۏلری » و آمريقای جنۆبؽ جهتلرنده‌كی خلقڭ دخی سكنهٔ ارضڭ أڭ اۆزۆنی بۆلنان « پاتاغۏنياليلری » اۏلديغی حالده رۆی ارضده حالا « يأجۉج و مأجۉج » اسمنده بر طائفه‌يه تصادف اۏلنه‌مديغی معلۆمدر .
şu soŋ asırlarda Avrupalılarıŋ dâirenmâdar kürre-i arzı dolaşaraq bunca qıtaât ve aqvâm keşif idegeldikleri ve Amerika-yı şimâlîde kâin ( Groinland ) adası sükkânınıŋ Dünya'nıŋ en kısa âdemleri olan « Eskimo'ları » ve Amerika-yı cenûbî cihetlerindeki halqıŋ dahi sekîne-yi arzıŋ en uzunu bulunan « Patagonyalıları » olduğu halde rûy-ı arzda hâlâ « Yeʾcüc ve Meʾcüc » isminde bir tâifeye tesâdüf olunamadığı mâ'lûmdur.
گرچه آورۆپاليلر ، ارضڭ شرق و غرب حواليسنده اجرای كشفيات أيلمشلرسه ده بۆز كتله‌لريله محاط اۏلۆب اشعهٔ شمسڭ مائلاً واصل اۏلمسنه مبنی پك مظلم اۏلان و سنه‌نڭ قسم اعظمی « فجر شمالؽ » [*] دنيلان بر نوع آيدينلقله ينه مظلم گچن قطب شمالؽ ايله قطب جنۆبؽ‌يی بحق كشفدن عاجز قالمشلردر .
gerçi Avrupalılar, arzıŋ şarq ve garp havâlisinde icrâ-yı keşfiyât eylemişlerse de buz kütleleriyle muhât olub eşiʿa-yı şemsiŋ mâilen vâsıl olmasına mebnî pek muzlim olan ve seneniŋ qısm-ı aʿzamı « fecr-i şimâlî » [ * ] denilen bir nevi aydınlıqla yine muzlim geçen qutb-ı şimâlî ile qutb-ı cenûbîyi bihakkın keşiften âciz kalmışlardır.
[*] فجر شمالؽ هوای نسيمؽده اۏلان الكتريقڭ تأثيريله ظهۆر ايدن حادثاتدر . كرّهٔ ارضڭ قطبلرينه قريب محللرده گيجه وقتی جو هواده قبه شكلنده بر ضيا ظهۆر ايدۉب بر قاچ ساعت طۆرر . حادثهٔ مذكۆره اوَّلا نصف النهار مقناطيسؽ‌يه موازی بر استقامتده و بر قوس شكلنده صۏلۆق صاری رنكلی اۏله‌رق گۊرينۉب بعده افقڭ هر طرفنده ينه اۏ رنكده بر چۏق شعاعات احداث ايدر . و بۆنلرڭ جمله‌سی سمانڭ بر نقطه‌سنه ميل ابره‌سنڭ قطب جنۆبؽسی خذاسنه متوجه اۏلملريله نۆرانؽ بر قبه شكلی حاصل اۏلۆر . اشبۆ حادثه‌نڭ وقۆعنده پۆصله‌لرڭ ابره‌لری استقامتلرندن شاشه‌رق صاغه صۏله انحراف أيلديػی مجربدر .
[ * ] fecr-i şimâlî havâ-yı nesîmî olan elektrikiŋ teʾsiriyle zuhûr iden hâdisâttır. kürre-yi arzıŋ qutuplarına karib mahallerde gice vaqti cevv-i havâda qubbe şeklinde bir ziyâ zuhûr idüb bir kaç saat durur. hâdise-yi mezkûre evvelâ nısfünnehar mıknatısîye muvâzî bir istikāmette ve bir qavis şeklinde soluq sarı renkli olarak görünüb ba’de ufquŋ her tarafında yine o renkte bir çok şuʿaʿat ihdâs ider. ve bunların cümlesi semânıŋ bir noktasına mil ibresiniŋ qutb-ı cenûbîsi hizâsına müteveccih olmalarıyla nûrânî bir qubbe şekli hasıl olur. işbu hadiseniŋ vukūunda pusulalarıŋ ibreleri istikāmetlerinden şaşaraq sağa sola inhirâf eylediği mücerreptir.
تاريخ شناسان زمانه معلۆم اۏلديغی اۉزره بۆندن درت بش عصر ، يعنی آمريقانڭ كشفندن مقدم آورۆپانڭ غرب و آسيانڭ شرق جهتلرينه اۏ عصرڭ علماسی « بحر ظلمات » ديرلردى . و حتی ابحار مذكۆره‌دن اۊته‌ده قطعات مسكونه فرض ايدنلرڭ بيله كفرلرينه حكم ايديليردی . ايشته اۏل وقتلر « قريستۏف قۏلۏمب » طرفندن آمريقانڭ كشفی اۉزرينه دور كشفيات آچيله‌رق ظهۆر ايدن بر چۏق كاشفلر بالآخره كرّه‌نڭ بشنجی قطعه‌سی اۏلان اوستراليايی و دنيانڭ جهات سائره‌سنده بر چۏق محالّ مجهۆله‌يی كشف ايتمشلردی . شۆ قدر كه سياحين كشف أيلدكلری قطعاتڭ هر طرفنی گزۉب ، خطوه خطوه اۊلچمامش اۏلدقلرندن قطعات مكشۆفه و مزبۆره مياننده بالآخره نيجه گۊللر ، نهرلر ، طاغلر كشف ايدلش اۏلديغنه نظراً قطعات مزبۆره صۆرت مكمله‌ده كشف ايديله‌مامش و بلكه سياحين « يأجۉج و مأجۉجڭ » بۆلندقلری قطعاتده كشفيات اجرا أيلدكلری حالده بۆلندقلری محلی بۆله‌مامش اۏلدقلری فرض ايدلمش اۏلسه بيله عدم اكتشافاتڭ طائفهٔ مزبۆره‌نڭ من طرف الله زمان خرۆجلرينه قدر كشف ايديله‌مامك حكمتنه مستند اۏلمسی لازم گله‌جػی شبهه‌سزدر .
Târih-i Şenasan zamana mâ'lûm olduğu üzere bundan dört beş asır, yani Amerika'nıŋ keşfinden mukaddem Avrupa'nıŋ garp ve Asya'nıŋ şarq cihetlerine o asrıŋ ulemâsı « bahr-i zulumât » dirlerdi. ve hatta ebhar-ı mezkûreden ötede qıtaât-ı meskûne farz idenleriŋ bile küfürlerine hüküm edilirdi. işte ol vaqitler « Qristof Qolomb » tarafından Amerika'nıŋ keşfi üzerine devr-i keşfiyât açılaraq zuhûr iden bir çok kâşifler bilâhare kürreniŋ beşinci kıt'ası olan Avustralya'yı ve Dünya'nıŋ cihât-ı sâiresinde bir çok mahâll-i meçhuleyi keşif itmişlerdi. şu kadar ki seyyâhın keşif eyledikleri qıtaâtıŋ her tarafını gezüb, hatve hatve ölçmemiş olduklarından qıtaât-ı mekşûfe ve mezbûre meyânında bilâhare nice göller, nehirler, dağlar keşif edilmiş olduğuna nazaran qıtaât-ı mezbûre sûret-i mükemmelede keşif edilememiş ve belki seyyâhın « Yeʾcüc ve Meʾcüc'üŋ » bulunduqları qıtaâtta keşfiyât icrâ eyledikleri halde bulunduqları mahali bulamamış olduqları farz idilmiş olsa bile adem-i iktişâfatıŋ tâife-yi mezbûreniŋ min-tarafillâh zaman-ı huruçlarına kadar keşif edilememek hikmetine müstenit olması lâzım geleceği şüphesizdir.
بۆندن صرف نظر قطعات خمسهٔ ارضڭ هر نقطه‌سی تماميله و صورت مكمله‌ده كشف ايدلش اۏلسه بيله طائفهٔ « يأجۉج و مأجۉجڭ » قطبيندن برنده بۆلنمسی مستبعد دػلدر . چۉنكه ذو القرنينڭ [*] سياحتی حقنده‌كی آيت كريمه كنديسنڭ ارضڭ اۉچ طرفنی طۏلاشديغنی ناطقدر كه بۆنلردن بری شرق ديػری غرب و اۉچنجيسی دخی جهت ثلثه‌در .
bundan sarf-ı nazar qıtaât hamse-yi arzıŋ her noktası tamâmıyle ve sûret-i mükemmelede keşif edilmiş olsa bile tâife-yi « Yeʾcüc ve Meʾcüc'üŋ » qutbeynden birinde bulunması müstebʿad değildir. çünkü Zülkarneyn'iŋ [ * ] seyâhati hakkındaki âyet-i kerîme kendisiniŋ arzıŋ üç tarafını dolaştığını nâtıktır ki bunlardan biri şarq diğeri garp ve üçüncüsü dahi cihet-i selâsedir.
اورۆپاليلرڭ شرق و غرب جهتلرنده اجرای كشفيات ايتمش اۏلدقلری تاريخاً و الحالة هذه كرّهٔ ارضڭ اۏ جهتلری معلۆم اۏلمسنه نظراً بۆ جهت ثلثه‌دن مقصد بالطبع قطبيندن بريدر . حتی مواد مبحۆثه‌يی تأييد ايدن بر كيفيت دخی ذو القرنينڭ وزيری بۆلنان « خضر » [**] عليه السلام ايله برلكده عرض ظلماته سياحت أيلدكلری فقره‌سيدر كه بۆراده ارض ظلماتدن مقصد قطبيندن بريدر .
Avrupalılarıŋ şarq ve garp cihetlerinde icrâ-yı keşfiyât itmiş olduqları târihen ve el-hâleti hazihi kürre-yi arzıŋ o cihetleri mâ'lûm olmasına nazaran bu cihet-i selâseden maksat bittabi qutbeynden biridir. hatta mevâd-ı mebhuseyi teʾyid iden bir keyfiyet dahi Zülkarneyn'iŋ veziri bulunan « Hızır » [ * * ] aleyhi's-selâm ile birlikte arz-ı zulumâta seyâhat eyledikleri fıkrasıdır ki burada arz-ı zulumâttan maksat qutbeynden biridir.
[*] اسكندر ذو القرنين ، وقتيله يمنده حكۆمت ايدن ملوك تابعه‌دندر . بر ده اسكندر رۆمؽ واردر كه ماكيدۏنيا حكمداری ايدی .
[**] خضر عليه السلام ، اصل اسمی خضرۆن » ديػر اسمی « ارمياٴ » بعضياری دخی « اليسع » ديرلر . مشار اليهڭ حضرت مۆسی عليه السلام زماننده اۏلديغی و انلرله ملاقات ايتديػی آيت كريمه ايله ثابت اۏلۆب يمن ملِكی « ذو القرنينڭ » دايی زاده‌سی و وزيری اۏلديغی دخی بعض تواريخده مسطۆردر . خضر عليه السلامڭ ارض ظلماتده ايچديػی « آب حياة » متصوفين عندنده بسط قلبدن كنايه‌در .
[ * ] İskender-i Zülkarneyn, vaqtiyle Yemen'de hükûmet iden mülûk-ı tâbiʿadandır. bir de İskender-i Rûmî vardır ki Makidonya hükümdârı idi.
[ * * ] Hızır aleyhi's-selâm, asıl ismi Hazrûn » diğer ismi « Ermiya » bâzıları dahi « Elyesa » dirler. müşârünileyhiŋ hazret Musa aleyhi's-selâm zamanında olduğu ve anlarla mülâkat ettiği âyet-i kerîme ile sâbit olub Yemen meliki « Zülkarneyn'iŋ » dayı zâdesi ve veziri olduğu dahi baʿz tevârîhte mastûrdur. Hızır aleyhi's-selâmıŋ arz zulumâtta içtiği « âb-ı hayat » mutasavvıfin indinde bast-ı qalpten kinâyedir.
زيرا شمسڭ اكثريتله و حتی بعضاً هيچ رؤيت اۏلنه‌مديغی محللر حوالی قطبيه‌در . بۆ سببله‌در كه شمسڭ اكثريا نمايان اۏله‌مديغی قطب جهتلرنده صلواة خمسڭ نه يۏلده اداسی لازم گله‌جػی حقنده فقهای سالفه آيرۆجه احكام شرعيه ترتيب و تنظيم ايتمػه مجبۆر اۏلمشلردی .
zira şemsiŋ ekseriyetle ve hatta bazen hiç rüyet olunamadığı mahaller havâli-yi qutbiyedir. bu sebebledir ki şemsiŋ ekseriya nümâyan olamadığı qutup cihetlerinde salavat-ı humsuŋ ne yolda edâsı lâzım geleceği hakkında fukahâ-yı sâlife ayruca ahkâm-ı şer'iyye tertip ve tanzim itmeğe mecbûr olmuşlardı.
قطبلرده شمدى‌يه قدر اكتشافات اجراسنڭ عدم امكانی حوالی قطبيه‌نڭ بۆز طاغلرندن عبارت اۏلمش اۏلمسندن منبعثدر [ * ] .
qutuplarda şimdiye kadar iktişâfat icrâsınıŋ adem-i imkânı havâli-yi qutbiyeniŋ buz dağlarından ibaret olmuş olmasından münbaistir [ * ].
پك اعلا . اۏ حالده شدت برۆدتی قۆشلرڭ طيراننی بيله مانع بر درجه‌ده اۏلديغی حالده ذو القرنينڭ عسكريله نصل اۏلۆبده اۏرالره گيتديػی و اۊيله يرلرده طائفهٔ « يأجۉج و مأجۉجڭ » نصل يشايه‌بيلدكلری و بالآخره نصل اۏلۆبده خرۆج ايده‌جكلری سؤال اۏلنۆر ايسه شۆ وجهله جواب ويره‌رك مدعامز مرتبهٔ ثبۆته چيقارلمش اۏلۆر . شۊيله كه :
pek âlâ. o halde şiddet-i bürûdeti quşlarıŋ tayarânını bile mâni bir derecede olduğu halde Zülkarneyn'iŋ askeriyle nasıl olubda oralara gittiği ve öyle yerlerde tâife-yi « Yeʾcüc ve Meʾcüc'üŋ » nasıl yaşayabildikleri ve bilâhare nasıl olubda huruç idecekleri suâl olunur ise şu vecihle cevap virerek müddeâmız mertebe-yi sübûta çıqarılmış olur. şöyle ki:
اوَّلا : ذو القرنينڭ ، قطبه گيتديػی زمانلر قطبينڭ اۏ درجه‌لرده بۆزلرله محاط اۏلمديغی زمانلردر .
evvelâ: Zülkarneyn'iŋ, qutba gittiği zamanlar qutbeyniŋ o derecelerde buzlarla muhât olmadığı zamanlardır.
[*] كرچه بۆندن خيلی زمان اوَّل بر چۏق سياحين قطبڭ كشفنه گيتمشلرسه ده موفق اۏله‌مدن عودت ايتدكلری حالده بۆ دفعه « قۆق » و « په‌ری » نام آمريقاليلرڭ قطب شمالؽ‌يی كشفه موفق اۏلدقلری معلۆمدر .
[ * ] gerçi bundan hayli zaman evvel bir çok seyyâhın qutbuŋ keşfine gitmişlerse de muvaffak olamadan avdet ettikleri halde bu def'a « Quq » ve « Peri » nam Amerikalılarıŋ qutb-ı şimâlîyi keşfe muvaffak olduqları mâ'lûmdur.
زيرا ، بۆ گۉن حوالی قطبيه‌يه قريب بۆلنان مواقع بارده‌دن ازجمله سبريا قطعه‌سنڭ بۆزلرله مستۆر شمال قسمنده اجرای حفرياتله مواقع حاره حيواناتندن بر چۏقلرينڭ مستحاثاتنه مثلا ، فيل كميكلرينه تصادف اۏلنديغنه نظراً اۏرالرڭ ادوار سالفه‌ده مواقع حاره‌دن اۏلديغنه شبهه براقماز .
zira, bu gün havâli-yi qutbiyeye karib bulunan mevâki-i bârideden ezcümle Sibirya kıt'asınıŋ buzlarla mestûr şimâl qısmında icrâ-yı hafriyatla mevâki-i hârre hayvanatından bir çoqlarınıŋ müstehâsatına mesela, fil kemiklerine tesâdüf olunduğuna nazaran oralarıŋ edvâr-ı sâlifede mevâki-i hârreden olduğuna şüphe bıraqmaz.
ذو القرنين ايشته اۏل وقتلر قطبه گيتمش و يأجۉج و مأجۉجی كشفله آنلرڭ صولت و هجۆملرنی سد معلۆمڭ انشاسيله مانع اۏلمشدر .
Zülkarneyn işte ol vaqitler qutba gitmiş ve Yeʾcüc ve Meʾcüc'ü keşifle anlarıŋ savlet ve hücûmlarını sedd-i mâ'lûmuŋ inşâsıyla mâni olmuştur.
اۏندن صڭره مرۆر زمانله اۏرالرڭ هواسی كسب برۆدت أيلمش و الحالة هذه مشاهده اۏلنان حاله گلمشدر .
ondan sonra mürûr zamanla oralarıŋ havâsı kesp bürûdet eylemiş ve el-hâleti hazihi müşâhede olunan hale gelmiştir.
ثانياً ، بۆ درجه صغۆق اۏلان قطبلرده يأجۉج و مأجۉج طائفه‌سنڭ نصل تعيش و امرار حيات أيلمكده اۏلدقلری بحثنه گلنحه :
sâniyen, bu derece soğuk olan qutuplarda Yeʾcüc ve Meʾcüc tâifesiniŋ nasıl taayyüş ve imrâr-ı hayât eylemekte olduqları bahsine gelince:
بۆ حال يكنظرده پك غريب گۊرينۉر . اقاليم دنيا ، طبقات ارض حقنده تتبعاتده بۆلنانلره معلۆمدر كه اكثريا جبال ذروه‌لری اۉزرلرنده ياز و قيش موسملرنده هيچ قار و بۆز اكسيك اۏلمديغی و اۏرالرده شدت برۆدت حكم فرما اۏلديغی حالده اۏ مثللۉ جبال أتكلرنده ويا قرينده‌كی واديلرده انسان و حيواناتڭ يشايه‌بيلدكلری گۊريلۉر .
bu hal yek-nazarda pek garîp görünür. ekālîm-i dünya, tabakāt-ı arz hakkında tetebbuâtta bulunanlara mâ'lûmdur ki ekseriya cibâl zirveleri üzerlerinde yaz ve qış mevsimlerinde hiç qar ve buz eksik olmadığı ve oralarda şiddet-i bürûdet hüküm-fermâ olduğu halde o misillü cibâl eteklerinde veya karindeki vâdîlerde insan ve hayvanatıŋ yaşayabildikleri görülür.
قطبلرده دخی مرۆر و عبۆری مانع بۆنجه بۆز كتله‌لرندن متشكل طاغلرڭ اۊته جهتلرنده انسان و حيواناتڭ يشامه‌سنه مساعد اراضی و واديلرڭ بۆلنمسی دخی مستبعد دػلدر .
qutuplarda dahi mürûr-u ubûru mâni bunca buz kütlelerinden müteşekkil dağlarıŋ öte cihetlerinde insan ve hayvanatıŋ yaşamasına müsâid arâzi ve vâdîleriŋ bulunması dahi müstebʿad değildir.
سياحينڭ گچه‌مدكلری بۆ بۆز كتله‌لرينڭ اۊته جهتلرنده يشيللك اراضينڭ ، ادامهٔ حياته مساعد صحارينڭ موجۆد‌يتنی جناب قادر مطلقڭ جمله ارادات ازليه‌سندن بۆلنديغنه نيچۉن ايمان ايتميه‌لم ؟
seyyâheyniŋ geçemedikleri bu buz kütleleriniŋ öte cihetlerinde yeşillik arâziniŋ, idâme-yi hayâta müsâid sahârîniŋ mevcûdiyetini Cenâb-ı Qādir-i Mutlaq'ıŋ cümle irâdât-ı ezeliyesinden bulunduğuna niçün îmân itmiyelim ?
ثالثاً : « يأجۉج و مأجۉج » طائفه‌سنڭ بۊيله بۆز كتله‌لری ايچندن نصل خرۆج ايده‌جكلری سؤالنه قارشی ده شۆنی ديه‌بيليرز كه مقدما مواقع حاره‌دن اۏلديغی آڭلاشيلان قطبينڭ بعض جهتلری نصل مرۆر زمانله مواقع بارده‌يه تحول ايتمش ايسه ايلرۉده تحولات و تبدلات جويه ايله ينه اقاليم حاره‌يه تبدل و انقلاب ايدرك بۆز كتله‌لرينڭ أريمه‌سيله جناب حقڭ قرأن عظيم الشانده‌كی ارادات ازليه‌سی يرينی بۆلديغی زمان يعنی معين اۏلان وقتڭ حلۆلنده « يأجۉج و مأجۉج » طائفه‌سنڭ خرۆجلری طبيعيدر [*] .
sâlisen: « Yeʾcüc ve Meʾcüc » tâifesiniŋ böyle buz kütleleri içinden nasıl huruç idecekleri suâline qarşı de şunu diyebiliriz ki mukaddema mevâki-i hârreden olduğu aŋlaşılan qutbeyniŋ baʿz cihetleri nasıl mürûr-ı zamanla mevâki-i bârideye tahavvül itmiş ise ilerüde tahavvülat-u tebeddülat-ı cevviye ile yine ekālîm-i hârreye tebeddül ve inqılâp iderek buz kütleleriniŋ erimesiyle Cenâb-ı Haqq'ıŋ Qurʾan-ı Azîmü'ş-şandaki irâdât-ı ezeliyesi yerini bulduğu zaman yani muayyen olan vaqtiŋ hulûlünde « Yeʾcüc ve Meʾcüc » tâifesiniŋ huruçları tabiʿidir [ * ].
[*] گچن رۆس و ژاپۏن محاربه‌سنده « تهلكهٔ عرق اصفر » ناميله بتۉن اورۆپا مطبۆعاتنی اشغال ايدن مسئله بزم معتقد اۏلديغمز « يأجۉج و مأجۉج » طائفه‌سندن غلط اۏلسه گركدر .
[ * ] geçen Rus ve Japon muhârebesinde « tehlike-yi ırq-ı asfer » nâmile bütün Avrupa matbûâtını işgāl iden mesele bizim mûtekit olduğumuz « Yeʾcüc ve Meʾcüc » tâifesinden galat olsa gerektir.